CEBRİ İCRA NEDİR?

Alacaklıların Devlet gücünün yardımı ile alacaklarına nasıl kavuşacağını düzenleyen hukuk dalına icra-iflas hukuku veya cebri icra hukuku veya takip hukuku denir (Arslan, Ramazan/ Yılmaz, Ejder/ Taşpınar, Sema Ayvaz/ Hanağası, Emel: İcra ve İflas Hukuku, Ankara 2020, 6. B, s. 37).

Cüz'î (ferdi) icra (icra hukuku) ve külli (toplu) icra (iflâs hukuku) olmak üzere iki çeşit cebri icra vardır.

Cüz'î icrada, borçlunun karşısında bir veya birkaç alacaklısı vardır. Borçlunun malvarlığındaki mal ve haklardan bir veya birkaçı cebrî icranın konusunu teşkil eder. Bu mal ve haklar, cebrî icra organları tarafından haczedilir, satılır ve elde edilen para ile alacaklının alacağı ödenir. Geriye para artarsa, bu para borçluya karşı icra takibi yapmamış olan diğer alacaklılara ödenmez, borçluya verilir. Cüz'î icra (icra hukuku) da genel icra hukuku ve kamu icra hukuku olmak üzere ikiye ayrılır.

Genel icra hukukunun konusu, kişilerin özel hukuktan (yani sözleşmeden, haksız fiilden ve sebepsiz zenginleşmeden) doğan alacaklarıdır. Bu alacaklar, İİK hükümlerine göre tahsil edilir. Devletin, İl Özel İdarelerinin ve belediyelerin özel hukuktan (yani sözleşmeden, haksız fiilden veya sebepsiz zenginleşmeden) doğan alacakları hakkında da 6183 sayılı Âmme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun değil İİK hükümleri uygulanır (İİK m. 47, c. 2; 6183 sayılı Kanun m. 1).

Kamu icra hukukunun konusu, âmme (kamu) alacaklarıdır. Amme (kamu) alacakları, Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait (vergi, resim, harç cezası ve para cezası gibi) alacaklardır. Bu âmme alacakları, İİK'na göre değil 6183 sayılı Kanun’a göre tahsil edilir. Bundan başka, bazı özel kanunlarda, o özel kanunlara göre tahsili gereken alacakların, 6183 sayılı Kanun’a göre tahsil edileceği düzenlenmiştir (Kuru, s. 51-52).

İlamsız icra takibinin konusu özel hukuktan doğan para ve teminat alacaklarıdır. İdari yargının görev alanına giren konularda ilamsız takip yoluna başvurulamaz. Bu husus İİK’nın 42. maddesine 25.08.2017 tarihli ve 30165 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 694 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 8. maddesi ile eklenen son fıkrası ile bu konuda uygulamada oluşan duraksamalar giderilmek istenmiştir. Bu düzenleme daha sonra 08.03.2018 tarihli ve 30354 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7078 sayılı Kanun’un 8. maddesi ile aynen kabul edilmiştir. Ayrıca 694 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 9. maddesi ile İİK’ya Geçici 13. madde eklenmiş olup, bu madde ile idari yargının görev alanına giren konularda bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce başlatılmış ilamsız icra takipleri hakkında talep üzerine icra müdürlüğünce İİK’nın 42. maddesinin 3. fıkrası uyarınca dosya üzerinden düşme kararı verileceği ve kararın alacaklıya (varsa vekiline) re’sen tebliğ edileceği düzenlemesi getirilmiştir.